Overige documenten

REGLEMENT Op de Politycque reformatie

REGLEMENT,
Op de Politycque reformatie in
de Meyerye van 's Hertogenbosch,
en andere Quartieren van gelijc-
ke nature, onder de Gene-
raliteyt gehoorende.

IN 's GRAVENHAGE,
By de Weduwe en Erfgenaamen van wylen Hillebrandt
Jacobsz van Wouw, ordinaris Druckers van de Hoogh Mog. Heeren
Staaten Generaal Anno 1660. Met Privilegie.

REGLEMENT,
Op de Politycque reformatie
in de Meyerye van 's Hertogen-
bosch, en andere Quartieren van
gelijcke nature, onder de Ge-
neraliteyt gehoorende.

I.

Staaten Generaal der vereenighde Nederlanden, allen den geenen die deesen sullen sien of hooren leesen, salut: Doen te weeten; Alsoo tot de Kerckelijcke reformatie noodtsaackelijck van nooden is de Politycque maght, om te meer Christelijcke Gereformeerde Religie voort te setten, de Dienaars des Goddelijcken Woordts, Rectooren en Schoolmeesters, elcks in haare Ampten en Functien de handt te bieden, en de contraventien, en Contraventeurs, na den inhouden van deesen te straffen: Soo ordonneeren en statueeren Wy by deesen, dat alle salutaire Resolutien en Decreeten by Ons hier bevoorens genoomen op de invoeringe, bevorderinge en voortsettinge van de Politycque reformatie in de Meyerye van 's Hertogenbosch, en de andere Quartieren van gelijcke nature, in alle haare Poincten en Articulen voor altydts sullen plaatse grypen, en effective werden geëxecuteert, voor soo veel deselve deesen niet en contrarieeren,

II.

En sullen dienvolgens alle Drossaarden, Bailliuwen, Schouten, Stadthouders, of Substituten van Schouten, Ontfangers, Rentmeester van het Landt, Licentmeesters, Contrerolleurs, Griffiers, Secretarissen, en haare geswoorne Substituten, Vorsters, en Ondervorsters in Onse Steeden, Heerlijckheeden, Vryheeden en Dorpen, notoirlijck moeten zyn van de waare Christelijcke Gereformeerde Religie, en alle Luyden onbesproocken van leeven, ter goeder naam en faam staande.

III.

Gelijck oock alle Scheepenen, Tien-, Aght- of Vyf-mannen, Burgermeesters, ten platten Lande, Penninghmeesters, Beedesetters, Geswoorens, Gemeensluyden, Kerck-, Arm-, Gast-, Wees-, Pesthuysmeesters, Gerichts en andere geswoorne Booden, en alle die eenigh Politycq Ampt, kleyn of groot, onder eede of profijt bedienen sullen, daar bequaame stoffe is, genoomen en gesteldt sullen werden uyt Luyden van de Gereformeerde Religie zynde.

IV.

Alle particuliere Heeren reght hebbende tot het aanstellen van eenige Officieren, Magistraaten en andere, die in het publycq Employ onder eede sullen en moeten werden gebruyckt, sullen gehouden zyn haar oock na deesen te reguleeren ten opsighte van de Officieren, Secretarissen en Vorsters, oock van andere, als'er bequaame stoffe is, tot dien eynde sullen sy aan Ons presenteeren, of laaten presenteeren, de Officieren, Secretarissen en Vorsters die sy hebben gesteldt, omme by Ons voor aangenaam verklaart te worden, mits deselve voor al bevonden worden te zyn van de Christelijcke waare Gereformeerde Religie, en staande ter goeder naam en faam.

V.

Alle de Generaliteyts, en der particuliere Heeren Officiers, Drossaarden, Bailliuwen, Schouten en Onderschouten, of Steedehouders, sullen haar punctueelijck hebben te reguleeren na het volgende Formulier van Eedt, het welck yeder van hun terstondt na de publicatie deeses, soo die nu alreede in bedieninge zyn, ende sulcks nogh niet moghten hebben gedaan, als oock die voortaan sullen worden gesteldt, by het bekleeden of aanvaarden van haare respective Ampten voorgehouden, en van haarluyder opreghtelijck, distinctelijck, en in alle sijne leeden, sonder eenige mentaale reservatien of aequivocatien, sal moeten werden beswooren, en die daar inne weygerigh zyn, sullen terstondt van hunne Bedieningen werden afgeset, en tot soodanige Ampten niet werden toegelaaten of gevordert.

Formulier van Eedt voor de Generaliteyts, en der particuliere Heeren, Officieren, Drossaarden, Bailliuwen, Schouten, en Onderschouten, of Steedehouders in de Meyerye van 's Hertogenbosch, en andere Quartieren van gelycke nature, gehoorende onder de Generaliteyt.

Wy belooven en sweeren, dat wy de Heeren Staaten Generaal van de geunieerde Provincien, zynde en blyvende by de waare Christelijcke Gereformeerde Religie, gehouw en getrouw sullen weesen; dat wy de selve Heeren Staaten Generaal onse souveraine Overigheyt in haare beveelen sullen respecteeren en gehoorsaamen na behooren; dat wy allen en eenen yegelijcken voor soo veel in ons is, en ons soude moogen aangaan, behulpelijck sullen zyn; dat wy goede en reghtvaardige Justitie sullen administreeren, en helpen administreeren, sonder eenigh faveur, dissimulatie of verdragh; dat wy alle saacken dewelcke behooren secreet te blyven, by ons sullen behouden, ter tyd en wylen toe de selve na Reghten sullen moogen geopent worden; dat wy den Armen soo wel als den Rycken, sonder onderscheyt of respect, na onse beste weetenschap in goeder conscientie reght sullen doen; dat wy aan geene parthyen, raackende hunne differenten van dewelcke over den Scheepenstoel in ons District Proces is, of hier namaals sal koomen, raadt of daadt sullen geeven; voorts dat wy alle Ingeseetenen na uytterste vermoogen t'allen tyde sullen protegeeren en beschermen jegens alle geweldt, overlast of daadelijckheyt: En voornamentlijck de Predikanten, Rectors, Voorleesers, Kosters, Schoolmeesters, en alle andere Persoonen van de waare Christelijcke Gereformeerde Religie zynde, daar van professie doende, of deselve toegedaan weesende, tegens alle injurien of bespottingen, sulcks dat wy hun daar van na onse uytterste vermoogen kraghteloos sullen houden, en doen houden: Soo waarlijck helpe ons Godt Almaghtigh.

VI.

Alle Officieren, als meede haare geswoorne Subsistuten of Stadthouderen, om des te beeter hun Functien te moogen doen, sullen gehouden zyn elck, in loco te woonen, op poene van vervallen te weesen van haare Officien.

VII.

Welcke Officieren in der tydt zynde, en onder deselve meede de Landtdrost over de Meyerye van 's Hertogenbosch, sullen in het bysonder agt neemen op alle verboodene Conventiculen, en superstitie van de Pausgesinde, innende sonder eenige compositie de boeten en amenden over de Schuldige, op poene als hier na werdt gestatueert.

VIII.

En alsoo wy geene compositien van yemandt wille gedoogen over de contraventien van deese Onse Ordonnantien, directelijck nogh indirectelijck, maar begeeren dat deselve Ordonnantien na haare forme en inhouden sullen werden geëxecuteert; soo sal die geene, die aan de Magistraaten of Gereghten van de Plaatsen met behoorlijck bewys aanbrenght, dat’er gecomposeert is, t'elckens genieten een vereeringe van drie hondert guldens tot laste van de Officiers, dewelcke daarenbooven ipso facto vervallen sullen zyn en blyven van haare Officien, en inhabil verklaart, om weder eenigh Ampt of Bedieninge te bekleeden.

IX.

Die haar devoir niet en sullen doen volgens haaren eedt sullen daar over van de competente Reghteren voor weederhoorige worden aangesien: En worden mits deesen van nu af eens en voor altydt den Advocaat Fiscaal, en Procureur Generaal, by ons wel expresselijck gelast en geauthoriseert, tegens deselve als meineedige en trouweloose te procedeeren, omme na bevindinge, by haare competente Reghters, by suspensie, cassatie of andersints gedisponeert te werden, sulcks als die het oordeelen sullen te behooren.

X.

En soo wanneer de voorschreeve wandevoiren van de Officieren soo excessive moghte weesen, dat de Magistraaten door haar eygene kennisse, of door beright van beëedighde geloofwaardige Getuygen aan Ons, of den Reghter die behoordt, onder presentatie van eede, of oock, des noodt, by eede sullen aandienen en verklaaren, dat openbaarlijck de Paapsche conventiculen aldaar werden gepleeght, soo verstaan Wy, dat soodanige Officieren, in gevalle deselve by haaren competenten Reghter daar op gehoordt zynde, of mits nalaatigheyt, of mits gepleeghde ooghluyckinge bevonden werden culpabel te weesen, als schuldigh aan meineedigheyt, van haare Officien geremoveert, en deselve voor andere impetrabel gesteldt sullen werden.

XI.

En op dat Onse Placaaten, Statuten, Decreeten en Ordonnantien tegens de excessen der Paapsche pretense Geestelijckheyt en de Pausgesinden gemaackt, te vigoureuser effect moogen sorteeren; soo authoriseeren Wy oock alle Magistraaten in de Steeden en Dorpen, en ten versoecke van deselve, tot haare assistentie alle Gouverneurs, Commandeurs, en andere militaire Officiers tot de executie van de voorschreeve Placaaten, Statuten, Decreeten en Ordonnantien, na haare forme en inhouden, dewelcke alle, en een yeder van haar die de executie doen sal, de breucken der soodanige Contraventeurs sullen genieten, en daar over moogen disponeeren, sonder diesaangaande van de Officiers Onses Landts eenighsints geinjurieert ofte geresisteert, veel min belet te moogen werden, op poene van Onse hooghste indignatie.

XII.

En om oock de Officiers te meer te animeeren tot haar devoir; soo sullen die van den Gereghte op de calange der Officieren, soo deselve ten eenemaal waarschynlijck is, de Contraventeurs ordonneeren by provisie cautie te stellen voor de betaalinge van de boete die de voorschreeve Officieren soude moogen werden geadjudiceert, eer se in juditio contradictoir verder sullen werden gehoort, en de respective Gereghten gehouden zyn te doen kort en goede reght, sonder eenige verminderinge van de poenen by Ons gestatueert, of nogh te statueeren, oock sonder eenige de minste dissimulatie, aghtervolgens deese Onse goede meininge en intentie.

XIII.

In het aanstellen van Scheepenen, Tienmannen, Aghtmannen, of Vyfmannen, sullen altydt geprefereert werden de Brabanders, of genaturaliseerde, en onder de Brabanders en genaturaliseerde de gequalificeerste en de meest Geërfde, en onder deesen die van de Gereformeerde Religie voor allen anderen, en alwaar geen genoeghsaame stoffe en is, sullen moogen gekoosen en geemployeert werden de onpartydighste en schickste Pausgesinde, neevens de Luyden van de Gereformeerde Religie, onder welcke oock gekooren sullen moogen worden die geene, die eerlijck zyn, en van discretie, al is het dat sy met haare handen, of eerlijcke ambaghten de kost moeten winnen, mits dat se daar buurvast jaar en dagh gewoont hebben, en blyven woonen, het zy dat se ingebooren zyn of niet.

XIV.

Daar buyten vermoeden, Pausgesinden tegens Onse intentie en ordre abusivelijck in eenige publicque Ampten zyn, of souden moogen werden aangesteldt, als'er genoeghsaame stoffe is, der Luyden van de Gereformeerde Religie, en eerlijck in handel en wandel, sullen de Pausgesinden door den Fiscaal van Brabandt, of den geenen die het behoordt, terstondt geremoveert, en andere van de Gereformeerde Religie in haare Plaatsen gesurrogueert werden, selfs oock in de Steeden, Dorpen en Heerlijckheeden, particuliere toebehoorende: En sullen de Officiers haar hebben te waghten, van Ons hier inne te abuseeren op poene van vyftigh guldens voor de eerste reyse, voor de tweede reyse van hondert guldens, en voorts arbitrale correctie.

XV.

De respective Gereghten, Magistraaten, Tien-, Aght- of Vyfmannen of Vroetschappen, sullen haar oock by het aanvaarden hunner Ampten hebben te reguleeren na het gebruyckelijcke Formulier van eedt, hier na volgende geinsereert, sonder welcken eedt te doen niemandt tot de Magistraat, Wet of Vroetschap sal werden toegelaaten, die daar tegens doedt sal ipso facto daar uyt werden geremoveert, ende immermeer wederom daar toe, of tot andere publicque Ampten verkooren moogen worden.

Formulier van Eedt voor de Gereghten, Magistraaten, Tien-, Aght of Vyfmannen, oock Vroetschappen, en andere Regeerders in de Meyerye van 's Hertogenbosch, en andere Quartieren van gelijcke nature, gehoorende onder de Generaliteyt.

Wy belooven en sweeren, dat wy de Heeren Staaten Generaal van de geunieerde Provincien, zynde en blyvende by de waare Christelijcke Gereformeerde Religie, gehouw en getrouw sullen weesen; dat wy deselve Heeren Staaten Generaal onse Souveraine Overigheyt in haare beveelen sullen respecteeren en gehoorsaamen na behooren; dat wy den Schout gesteldt over onse Stadt, Vryheyt, Heerlijckheyt of Dorpe, of nogh te stellen, voor soo veel hem in reghtmaatigheyt soude moogen aangaan, behulpelijck sullen zyn; dat wy respectivelijck goede en reghtvaardige Justitie sullen administreeren, en doen administreeren, sonder eenigh faveur, dissimulatie of verdragh; dat wy alle saacken dewelcke behooren secreet te blyven, by ons sullen behouden, ter tydt en wylen toe deselve na Reghten sullen moogen geopent worden; dat wy den Armen soo wel als den Rycken, sonder onderscheyt of respect, na onse beste weetenschap in goeder conscientie reght sullen doen; dat wy aan geene parthyen, raackende hunne differenten, van dewelcke voor onse Scheepenstoel Proces is, of hier namaals sal koomen, raadt of daadt sullen geeven; dat wy in het bysonder ons punctueelijck sullen reguleeren, en de Luyden daar over wy gesteldt zyn regeeren na den inhoudt van deesen: Voorts dat wy de Predikanten, Rectors, Voorleesers, Kosters, Schoolmeesters, en alle andere Persoonen van de waare Christelijcke Gereformeerde Religie zynde, en daar van professie doende, of deselve toegedaan weesende, ten allen tyden sullen helpen protegeeren en beschermen tegens alle geweldt, overlast, daadelijckheyt, injurien of bespottingen, sulcks dat wy hun daar van na onse beste vermoogen kraghteloos sullen houden, en doen houden: Soo waarlijck helpe ons Godt Almaghtigh.

XVI.

En om dat den eedt de voornaamste bandt is van de onderhoudinge der gereghtigheyt in de Menschelijcke Societeyt, en veele Menschen de natuure van dien niet te verstaan, nogh het gewight en gevolgh van dien behertigen, en daaromme lightvaardelijck den eedt doende, haar veeltydts schuldigh maacken aan meineedigheeden, en straffen die daar op volgen; soo belasten wy mits deesen, ernstelijck alle Officiers en Magistraaten, en alle de geene voor welcke den eedt gestaaft moet worden, dat se voor het afneemen van dien, duydelijck, iterativelijck en voorsightelijck, allen den geenen die eedt sullen doen, van de natuure des eedts, en straffe tegens de meineedige, onderrighten, om den Misbruyckers van den alderheylighsten naame Godts daar na alle onschuldt en ignorantie wegh te neemen.

XVII.

En nademaal de Justitie de principaalste senuwe is van de Policie, en dienvolgens deselve met nuchterheyd, heyligheyd en bedaartheyd behoordt bekleedt te werden, niet met slemperyen en slordigheyd, tot vilipendie van deselve, oock tot groote onnutte kosten van Schouten, Scheepenen en Secretarissen, en dickmaal tot merkelijck nadeel van Parthyen, soo statueeren en ordonneeren Wy mits deesen, dat men geene Gereghten in eenige Herbergen sal houden, maar in een andere bequaame plaatse, by de Magistraten daar toe terstondt na de publicatie deeses te approprieeren, sonder dat voor, in, of na het houden des Gerights, in die plaatsen, eenige slemperyen, maaltyden, sterke Drancken en Wateren, of diergelijcke onordentelijckheeden, sullen gepleeght moogen werden, maar sullen alleenelijck alle saaken van policie en Justitie, aldaar in deftigheyd en goede ordre geadministreert, en een yegelijck na behooren reght gedaan worden, en dan wederom een yeder gaan sijns weeghs, op poene voor de eerste reyse tegens elcken Contraventeur van deese Onse Ordonnantie van vyf en twintigh guldens, voor de tweede maal van vyftigh guldens.

XVIII.

Niemandt van de Officiers, of van de Wet, sal de gewoonelijcke Reghtdaagen hebben te verleggen, als die op eenige Paapsche pretense Heylige Daagen vallen, maar wel wanneer die koomen op Sondaagen, of eenige gemeene Feest-, Bidt- en Danckdaagen tot Godt den Heere, na ordre van deesen Staat, en andersints niet, op poene van vyf en twintigh guldens.

XIX.

Alle Pausgesinde Procureurs, Practisijns, Notarissen, die haar moghten hebben laaten promoveeren in de Pausselijke Landen, onder eede van de Paapsche Leere voor te staan, of andersints, sullen voor het aanvangen haarer practicque, gehouden zyn te doen den eedt van getrouwigheyd aan haare Magistraaten, onder welckers District sy geneegen zyn te practiseeren, sonder welcken eedt gepresteert te hebben, sy tot de practicque niet en sullen mogen worden toegelaaten, maar haar daar van onthouden, of uyt die plaatsen moeten vertrecken.

XX.

Alle afgesette, afgegaane, of van tydt tot tydt afgaande Oficieren, Kerckmeesteren, Arme-Vooghden, Regenten van Weeshuysen, Gasthuysen en Pesthuysen, ten platten Lande, sullen gehouden zyn ten langhsten een jaar na dat se afgegaan zyn te doen reeckeninge, bewys en reliqua van haare administratie, en sulcks aan de Regenten van de Plaatsen, en in het bysonder oock ten overstaan van de Predikanten, ten opsighte van reekeningen de Kercken en Armen raakende: in welcke reekeningen geroyeert, of nimmermeer toegestaan en sullen worden eenige penningen gegeeven en geëmployeert tot eenige andere diensten van Paapen, Paapsche Collecten, Capellen, Huysingen, schenkingen aan Officieren, en wat meer van dien gelijcke natuure is, seedert dat eenige van Onse Steeden van Brabandt, of andere Quartieren onder deesen Staat zyn gereduceert: En sullen syluyden oock ter goeder trouwen, en onder eede, des wettelijck versoght en belast zynde, alle Boecken, Schriften en Manualen op de administratie staande, gehouden zyn hunne Successeurs over te geeven, op last van haare Magistraaten, met verklaaringe van geen meerder of andere Documenten te hebben, of weeten, op poene by weygeringe, of te lange dilay, van vyftigh guldens, en dien onverminderdt daar toe verder by gyselinge geconstringeert te werden.

XXI.

De Arme Goederen sullen sonder onderscheydt van Religie, en na den noodt der Armen, weeckelijck, en daar het gebruyck is, in de Kercken moeten werden uytgedeeldt, de Diaconie Goederen alleen blyven tot Aalmoessen der Armen, die Leedemaaten zyn der Kercke; de Kerckgoederen tot Fabricks en onderhoudt der Kercke, en wat daar aan dependeert, sonder tot eenigh ander gebruyck te mogen werden geconverteert.

XXII.

Soo wanneer in Mans of Vrouwen Gasthuysen eenige afsterven, sullen in haare plaatsen die van de Gereformeerde Religie zyn, voor anderen moeten werden geprefereert, ten waare dat kennelijck bleecke, dat de noodt van andere ongelijck grooter waare als die van de voorsz Gereformeerde Religie.

XXIII.

Vorders nademaal niet alleen door rigeur van Placaten, maar oock veel meer door particuliere devoiren, visitatien, cathegisatien, en onderwysingen der Predikanten, veele tot den waaren Godsdienst gebraght zyn, en de geestelijke middelen van Godt in sijn heyligh Woordt ingesteldt, vooral dienen tot bekeeringe der blinde Menschen waargenoomen te worden, het welck niet bequamelijck en kan geschieden, als de Predikanten van haare plaatsen absenteeren, of ontydelijk van de eene Plaats tot de andere vertrecken, of in haare diensten yverende, niet behoorlijk werden gesalarieert, geencourageert en gemaintineert; soo hebben Wy oock geordonneert en gestatueert, ordonneeren en statueeren by deesen, dat alle Dienaaren Jesu Christi, nu alreede in den Kerckendienst zynde, of daar inne voortaan bevestight wordende, binnen den tydt van twee maanden, ten langhsten binnen drie maanden na haare bevestinge in loco, sullen moeten woonen, sonder eenigh vorder uytstel of exceptie; ten zy met ons voorgaande speciaal consent, en die hier van in gebreecke blyven, sullen niet alleenlijck censuren tegens den non Residentem onderworpen zyn, maar oock moeten derven het Tractement, na proportie des tydts dat se deese Onse ordre niet gehoorsaamen: Tot welcken eynde syluyden op den ontfangh van haare Tractementen sullen moeten doen blycken de selve ordre te hebben nagekoomen; dienvolgens en tot meerder bevorderinge van Onse goede meyninge en intentie, recommandeeren Wy oock ernstelijck mits deesen de respective Classen en Synoden, dat se sorghvuldelijck aght neemen op de comportementen of miscomportementen der Predikanten, en alle abuysen en ongereegeltheeden corrigeeren en weeren na behooren.

XXIV.

Indien dat'er nogh eenige Predikanten souden mogen weesen, die van geene Pastoryen, of andere bequaame Wooningen voorsien en zyn, en door koop, huur, timmeringe, of andere ongeleegentheeden geene en konnen bekoomen, deselve sullen terstondt na de publicatie deeses, na de ordre van het Landt daar meede, of met een equivalent in gelde, voorsien werden.

XXV.

Die in den dienst eerst bevestight zyn, sullen ten minsten twee jaaren in loco blyven, eer se elders op eenigh beroep sullen mogen werden gestelt, waar na sigh de Kercke en Classis sullen hebben te reguleeren.

XXVI.

Niemandt der Predikanten sal in de Steeden of ten platten Lande van sijn Kercke mogen absenteeren, sonder notificatie aan de respective Gedeputeerden des Classis in der tydt, en niet langer als een maandt, en niet anders als met vaste ordre en verseeckeringe, dat sijne plaatse by sijn afweesen behoorlijck des voormiddags ten minsten sal worden waargenoomen, op gelijcke poene en blijck als in het 23 Articul.

XXVI.

Die Combinatien hebben, sullen de selfde oock gestadelijck en op het bequaamste moeten waarneemen, op soodaanige ordre als by de respective Classen beraamt sal werden, waar na sy haar, sonder teegenspreeken, sullen hebben te reguleeren: En sal daar op oock in de jaarlijcksche Kerckelijcke visitatien naauw reguard moeten werden genoomen.

XXVIII.

Predikanten die geen combinatien hebben, sullen op Sondaagen tweemaal preedicken, en des namiddags ordentelijck na de Sondaghsche afdeylingen, verklaaren den gewoonlijcken Heydelberghschen Catechismus, en na de predicatie altyd de Toehoorderen, of immers de aankoomende Jeught, daar eenige stoffe is, catechiseeren, op dat se in de gronden der saaligheyd volkoomentlijk moogen onderweesen worden.

XXIX.

In kleyne Steeden en groote Dorpen sal men oock eens in de weecke gehouden zyn te predicken, in de kleyne Steeden altydt, in de groote Dorpen ten minsten 's Winters.

XXX.

En sullen alle Officiers, Magistraats Persoonen, Secretarissen, Vorsters en alle die in 's Landts dienst zyn, en van de Gereformeerde Religie, doorgaans de Gemeenten met haare Familien voorgaan en helpen stighten, op poene dat die hier inne weygerigh vallen, by Ons suspect sullen gehouden worden, van niet van herten te zyn geaffectioneert tot de voorsz Gereformeerde Religie.

XXXI.

De vaceerende Plaatsen, alwaar geene Weduwen of Kinderen der afgestorvene Predikanten overblyven, sullen ten platten Lande met den eersten soo veel doenelijck voorsien werden, en de Classis daarentusschen de plaatsen bekleeden, het tractement daar toe staande genieten, soo wel van de combinatie Plaatsen, als anderen: En om haare betaalinge van de Rentmeesters in der tydt te innen en ontfangen, sal genoeghsaam zyn Extract uyt haare Classicale Boecken, wanneer en hoe lange sy den dienst hebben waargenoomen, het welck by de Praeses en Scriba of de Gedeputeerden des Classis in der tydt, sal moeten onderteekent zyn, daar op haar by de voorschreeve Rentmeesters onbeschroomt betaalinge sal moeten werden gedaan.

XXXII.

Daar Weduwen van Predikanten sullen koomen over te blyven, of by vooraflyvigheyd van de Vrouwen, eenigh Kindt of Kinderen, sullen deselve genieten het vierendeel jaars in het welck haare Mans, of Vaders respective, in den Heere gerust zyn, en nogh daarenboven tot haarder meerder soulagement een vierendeel jaars van gratie, van soodaanige Tractementen, als de afgestorvene Predikanten respectivelijck hebben genooten, mits dat de Classis respective de vaceerende plaatsen, sonder interruptie, en sonder kosten van het Landt bedienen, en de Gemeente klaghteloos stellen, en na expiratie van het voorschreeve vierendeel jaars, sullen de Weduwen ad vitam jaarlijcks genieten hondert guldens, alle vierendeel jaars een vierde part, sonder dat die ooit by yemandt om schuldt sullen mogen bekommert, gearresteert of beslaagen worden.

XXXIII.

In het beroepen der Proponenten in de Kerckendienst sal men letten, dat se ten minsten op de hooge Schoolen onder deesen Staat of elders, vyf jaaren hebben gestudeert, en sullen sy genoeghsaame en loffelijcke testimonia van haare studien in de Philosophia, Linguis en Theologia, en oock in het bysonder van een onbestraffelijck leeven vertoonen, sonder blijck van welck niemandt tot het examen preparatoir of peremptoir sal toegelaaten worden.

XXXIV.

Die tot den dienst van de Engelsche Kercken worden beroepen, of andersinis tot den dienst van de Engelsche of Schotsche Regimenten, sullen haar moeten onderwerpen de ordre der Classen, onder welcke sy beroepen of aangenoomen worden.

XXXV.

De noodige kosten in het beroep, examen en confirmatie der Proponenten, of Predikanten, te doen by de respective Kerckenraaden, sullen moeten gedraage worden by de Magistraaten uyt het ordinaris inkoomen van de Plaatsen, tot welckers behoef de beroepinge geschiedt, en by gebreck van genoeghsaam ordinaris inkoomen, op soodanigen voet van ommeslagh, als de lasten aldaar werden gevonden, sonder daar toe te gebruycken eenige middelen van de Kerck of van den Armen.

XXXVI.

Alle Predikanten ten platten Lande van Brabandt, en andere Districten van de Generaliteyt, sullen voortaan jaarlijcks tot Tractement genieten ses hondert guldens; welverstaande, dat onder deselve ses hondert guldens meede begreepen zyn sestigh guldens voor Huyshuur, en veertigh guldens voor Classicale onkosten; en die combinatie beroepen hebben, nogh daarenbooven hondert en vyftigh guldens: En werden mits deesen preciselijck belast de respective Rentmeesters van de Geestelijcke Goederen onder het Ressort van de Generaliteyt, den welcken aanbevoolen is de betaalinge van de Tractementen van de Predikanten, Schoolmeesters en Kosters, dat syluyden aan deselve haar Tractementen, voor alle andere Tractementen, Pensioenen, Alimentatien, en diergelijcke meer, daar meede de voorschreeve Rentmeesters souden moogen weesen belast, sullen hebben te betaalen van drie tot drie maanden, sonder daar van eenighsints in gebreecke te blyven, of eenige kortinge daar van te doen, op poene van Onse indignatie.

XXXVII.

De voornoemde Rentmeesters der Geeltelijcke Goederen, of die de onderhoudinge der pastoraale Wooningen toekomt, sullen oock van tyd tot tydt besorgen, dat deselve bequaamelijck worden onderhouden.

XXXVIII.

De Tractementen der Predikanten en sullen over geene schulden moogen werden bekommert, gearresteert of beslaagen, als ten hooghsten voor de helft.

XXΧΙΧ.

En op dat Onse Predikanten te geruster, neerstiger, blyder en vieriger haaren dienst moogen bekleeden: Soo verbieden Wy by deesen wel expresselijck aan alle en allerhande Persoonen, Geestelijcke en Wereldtlijcke, van hoedanige conditie en qualiteyt die moogen zyn, in Onse Landen woonende, of deselve van elders frequenteerende, en allen anderen die het aangaan magh, de Predikanten, alreede in den dienst ingestelt, of nogh in te stellen, in het stuck van haare bedieninge eenigh hinder of belet te doen, maar deselve daar inne, en allenthalven te laaten gerust en ongemolesteert; en gebieden in tegendeel, datse haar sullen hebben te eeren en respecteeren, en elcks na sijn beroep doen eeren en respecteeren na behooren; van gelijcken oock de Toehoorders der Predikatien, en die Luyden die van de Gereformeerde Religie zyn, in de oeffeninge der selve, en andersints niet te bespotten, beschimpen, of insolentelijck met woorden of wercken bejeegenen, of beschaadigen, op poene van daar over als Perturbateurs van de gemeene ruste, pecuniëlijck, of by bannissement, oock wel aan den lyve, na exigentie van saaken, andere ten exempel gestraft te werden.

XL.

Eyndelijck, op dat alle het geene voorschreeven is, volkoomentlijck worde in train gebraght, geobserveert en gemaintineert, en in toekoomende afgesneeden veelderhande kostelijcke en moeyelijcke sollicitatien en klagten, op dat oock een yeder die dit Ons Statuyt aangaan sal, op sijn hoede magh zyn, en de Kerke Godts in getal van gereformeerde Luyden, en in godtsaligheyt te meer toeneemen en aanwassen: Soo hebben Wy geresolveert, geordonneert en gestatueert, resolveeren, ordonneeren en statueeren mits deesen, dat de Heeren Gecommitteerden uyt den Raadt van State, als sy ten dienste van den Lande op de jaarlijcksche Verpaghtinge gaan, haar sullen informeeren op de observantie van dit Ons Statuut, deselve mits deesen versoeckende, authoriseerende en volle last en maght geevende, om alle klaghten deesen aangaande op te neemen, de contraventien te examineeren tegens de Contraventeurs, sonder eenige regres of rapport aan Ons te doen, te procedeeren tot suspensie, deportement of andersints, na bevindinge en exigentie van saacken, daar toe gebruyckende sulcke middelen, als sy tot voorstant van Godts eere, maintenue van Onse authoriteyt, inbindinge van de stoutigheeden des Pausdoms, uytroeyinge van alle quade grouwelen en Landtverderffelijke sonden, vast- en voortstellinge van den waaren Godtsdienst, de Gemeynte Godts en alle getrouwe Dienaaren Jesu Christi sullen bevinden te behooren. Des sullen de respective Magistraten, Classes, Kercken en Predikanten haare gravamina, met alle noodige Documenten, ten eynde als vooren altydts maaken gereedt te hebben tegens de aankomste van de gemelde Gecommitteerden van den welgemelden Raadt van State, om te spoediger alles de plano afgedaan te konnen worden.

XLI.

En sal dit Statuyt gedruckt, en alle Magistraaten, Synooden, Classen, en Predikanten een Exemplaar daar van gegeeven werden, het welk op de ordinaris byeenkomste altydts sal blyven leggen, om elck in den haaren sigh daar na te reguleeren: En sal het selve als nu, en voorts alle jaar, met voorgaande Klockenslagh, ter plaatse daar men gewoon is publicatie te doen, afgeleesen werden.

XLII.

De boeten doorgaans in deese Onse Ordonnantie gestatueert, sullen alle in drie derdendeelen worden gedistribueert, het eerste derdendeel voor den Aanbrenger indien'er een is, het tweede voor den Officier, of den geenen die de executie doen sal, dien oock het eene deel sal accresseeren, soo hy selfs de Contraventeurs agterhaaldt, het laatste derdendeel voor den Armen van de plaatse daar de executie valt.

XLIII.

Behoudende haar Hoogh Mog. t’allen tyde aan haar de interpretatie, vermeerderinge, en verminderinge van dit Statuut, t'haarder discretie en goedtvinden, na geleegentheyt van tyden en saacken.

Aldus gedaan en gearresteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Staaten Generaal, in 's Gravenhage den eersten April 1660. Was geparapheert, J. Schuylenborgh, vt.
Onder stondt, Ter ordonnantie van deselve. Geteekent, in absentie van den Griffier, J. Spronsen. Zynde op het spatium gedruckt het Cachet der selver Heeren Staaten, in rooden Wassche.