INSTRUCTIE
GHEMAECKT BY
mijne Heeren Staeten van Brabandt / achtervolghende
der welcker men tellen sal allen de heerden van allen
de schouwen / oefvens / asten / fournaysen met den ploeghen binnen
den lande van Brabant bevonden Innen ende collecteren die impositie
van eenen gulden op yederen heert / schouwe oefven / ast / fournays
ende ploeghen naer vermoghen van den consente byde voorschreven
Staeten daer toe ghedraghen ende Octroy van hunne
Hooch.den. daer op ghevolcht in daete XXIIII. Julij / int Jaer ons
Heeren sesthien-hondert.
TOT BRUSSEL,
By my Jan Mommaert / inde Stoef-strate achter
t'Sadt-huys / inde Druckeriie.
Anno M. D. C.
ONSEN Meyer van Loeven /
Amptman van Bruessele / Schoutetten
van Antwerpen /ende s'Hertoghenbossche /
ende alle andere onse Officieren / ende
dyen van onse Vassaelen / ende Smaelre-heeren /
ende hunne Stede-houderen /
Saluyt / Alsoo de drye Staeten van onse
lande ende Hertoch-domme van Brabant /
om te bethoenen hoe grootelijcx sy
onsen dienst sijn behertende tot defensie vanden Lande ende van
alle ondersaeten / sonderlinghen inden teghenwoordighen noot
ende ghesteltenisse vande ghemeyne saecken / hebben gheconsenteert
tot onderstant van onsen volcke van Oirloge noodich totter
voorbeschreven defensie op yeder schouwe den geheelen lande van
Brabant doer / soe wel inde beslotene steden als ten platten lande
twintich stuyvers eens te betaelen by de inne-woonderen in twee
termijnen / d'een hellicht daer van comptant / ende d'ander ten lancxsten
binnen eender maent naer-volghende / yeder heertste-de gherekent
voor een schouwe / allet naer breeder uitwijsen vande
instructie hiernaer volghende.
Inden eersten datmen van stonden aene van elcken heert van
schouwen daermen vier inne soude moghen stoecken / ende van
elcken heert van alrehande hovens / fourneysen / stoven / asten ende
smessen / Te wetene van Gout-smeden / Silver-smeden / Harnas-maekers /
Backers / Pastey-backers / Brouwers / Marschalcken /
Waepen-Maeckers / Ysers-smeden / Sloot-maeckers / Ghelaes-maeckers /
Verwers / Tingieters / Gheelgieters / Suycker-backers
ende diergelijcke respectivelijc binnen den steden ende ten
platten lande ghestaen / betaelen sal gelijck vande heerden vande
voorsz. schouwen / Te wetene twintich stuyvers op yderen heert /
hoe vele oick heerden oft schouwen daer in een huys / hof oft clooystere
soude moghen wesen.
Hier inne begrepen de huysen ten platten lande ghestaen daer
in effecte gheen schouwen en zijn dan / een roeck-gat oft venstere
daer den roeck vuyt gaet / d'welck men voor eenen heert oft schouwe
rekenen ende tellen sal.
Item dat in alle herbergen daermen vuytspandinghe hout
ende in alle andere huysen daermen wijn vercoopt / sullen die coocken
schouwen voor twee schouwen gherekent worden / soe wel
binnen de steden als buyten.
Item datmen noch van elcken mont oft heert van Careel-hovens /
Calck-hovens / Tichel-hovens / ende Pot-backers hovens
betaelen sal als vorre / te wetene twintich stuyvers.
Dat inghelijckx in alle huiysen oft hoven binnen oft buyten de
steden gestaen totter landt-winninge men sal betaelen voor twee
ploeghen daer vuytgaende soe vele als voor eenen heert oft schouwe /
ende dat boven de heerden oft schouwen diemen aldaer sal
bevinden / te wetene twintich Stuyvers.
Item dat in ende buyten de voorsz. steden elcken heert gherekent
sal worden voor een schouwe / hoe wel dat den roock van
diversche heerden soude moghen vuytcomen doir een oft meer pijpen
oft roeckgaeten.
Item sal de voorsz. belastinghe van twintich stuyvers op elcken
heert oft schouwe op den voet / ende naer die distinctie als vorre
ghedragen / ende betaelt worden byden innewoondere vande huysen
oft cameren / weder hy proprietaris sy oft maer huerlinc in twee
termijnen / d'een hellicht daer van gereet / ende d'andere ten lancxsten
binnen eender maent naestcomende / alleth op pene van reele
ende parate executie tot welcken eynde sullen soe wel byden Rade
van Brabant / als Auditeur generael den Staeten gelevert worden
behoorlijcke brieven executoriael / inhoudende clausele vande
bevelen stadtgrijpende / niet teghenstaende oppositie oft appellatie.
Ende sullen noch de voorschreven huerlingen proprietarisen / oft
Conchiergen alle de voorsz. heerden / de welcke sy bewoonen met
goeder distinctie / ende specificatie moeten verclaeren / ende de selve
laeten tellen / by gheschrifte stellen by den ghedeputeerden daer
toe te ordonneren / ende tot dyen eynde hen cloosteren / huysen / sloten
oft Casteelen / hoedanich die mogen zijn buyten oft binnen den
voorschreven steden ghestaen / den voorsz. ghedeputeerden oepen
doen / ende ontsluyten / om den voorsz. heerden / oft schouwen te
tellen / ende by gheschrifte te stellen.
Des en sullen niet gherekent worden / noch oick gehouden zijn
te gheven de schouwen vande ledighe huysen t'waer inde beslotene
steden oft ten platten lande.
Dat van dese belastinghe nyemant vry noch exempt wesen en
sal van wat staet / Officie / qualiteyt conditie oft professie hy sy /
twaere gheestelijck oft weerlijck hooghe oft leeghe vremdelinck
oft innewoendere ghepreviligeerde oft onghepreviligeerde oirlochsman /
oft andere / eenichlijck uitghenomen de biddende ordenen
soe vele aengaet hun conventen oft cloosters ende andere persoonen
levende op den heylighen Gheest oft almoessen ten seggen
vande Magistraet vande naeste hooft-stadt.
Tot welcken eynde verclaren mijne Heeren die Eert-bisschop /
Bisschoppen ende Prelaten midtsgaders die Ridders vander oirden
ende andere Edelen des Landts van Brabandt / ghelijck
sy noch nu onlanckx hebben verclaert op de vergaderinghe vande
Staeten generael / innesiende den teghenwoordighen noot ende
ghesteltenisse des tijts / om eenen yeghelijcken loffelijck voire te
gaene / ende gheven goet exemple / soe wel aen allen Raeden / crijsvolck /
ende generaelijck aen allen andere volghende t'Hof oft
d'oirloighe / als dyen vande voorsz. derden staet / ende de ghemeynten
vande steden / dat sy lieden zijn te vreden voor dese reyse
alleenlijck / ende sonder preiudicie van hunne privilegien respectivelijck
te ghelden inder voorschreven belastinghen / soewel als
anderen.
Dat de Collectatie vande selve belastinghe sal gheschieden inde
vier hooft-steden by de Magistraeten der selver oft die ghene
by hem daer toe te deputeren / sonder cost oft laste des lants oft van
de Staeten / ende sullen die penninghen daer van te procederen /
voorts overghelevert worden in handen ende ter plaetsen daer de
selve Staeten naemaels sullen ordonneren ende daer beneffens
de quohieren van hunne visitatie ende heert-tellinghe / onder hun
handteecken oft signature.
Ende inde cleyne steden oft oock ten platten lande sal de voorsz.
collectatie gheschieden oock sonder cost oft last vande generaeliteyt
by den Officier Schepenen ende Bedezetters vande plaetsen
ter directie vanden vier particuliere Rentmeesters vande staeten
yeder in zijnen quartiere die den ontfanck sal hebben vande penningen
te procederen inden selven quartiere om gelevert te worden
in handen / ende ter plaetsen alsvoere / op sulcken loon ende
gaigien alsde voorsz. Staeten naemaels ten respecte vande selve
vier Rentmeesters sullen goet vinden sonder te willen treden
in eenich recht vanden C. penninck oft ander dyerghelijcke.
Des soe sullen de voorsz. Collecteurs alsvoeren moeten Eedt
van ghetrouwicheydt doen ( ende van hun allesins te reguleren
achtervolghende dese instructie ) in handen vanden officier ende
Wet van yeder cleyne Stadt vryheyt oft Dorp.
Dat de handelinghe ende administratie van dese penningen sal
blijven neffens de voorschreven Staeten hunne gedeputeerde oft
die ghene ende ter plaetsen byde selve daertoe te committeren.
Ende sullen die ghecommitteerde totter voorsz. tellinghe ende
collectatie in alle steden ende oock ten platten landen den proprietaris
huerlinck oft inwoonder in elck huys woonende te kennen
gheven ende henlieden verclaeren inghevalle zy eenighen heert
schouwe oft ploech versweghen hebben oft hen niet ghewesen dat
zy voor elcken versweeghen heert schouwe oft ploech sullen moeten
betaelen neghen Carolus guldenen / ende daerenboven arbitraelijck
ghecorrigeert worden / ende sullen die selven onder hennen
Eedt moeten verclaeren allen heure heerden. ect. Soe verre den
Commissarisen gelieven sal den selven Eedt af te nemen stellende
dat tot hunder discretie.
Ende sullen de voorschreven gecommitteerde in heure quohieren
moeten schrijven den naem ende toenaem vande innewoondere
van elcken huyse / ende wy hen die heerden verclaert ende gewesen
heeft / ende wy aen hen die betaelinhe gedaen heeft van desen
heerde / oft ploech gelde / Item hoe vele huysen sy aldaer bevonden
hebben / daermen bier oft wijn vercoopt / ende hoe vele daermen
vuytspanninghen hout.
Van ghelijcken sullen notitie houden vande ledighe ende onbewoonde
huysen die zy bevinden sullen.
Item die boden die de placcaerten tordineren van wegen henne
hoocheden oft ooc dese instructie draegen sullen aende officieren
vande cleyne Steden / Vryheden / ende Dorpen / sullen schuldich
zijn te nemen recepisse vande voorsz. Officieren innehoudende
den dach als zy de voorschreven placcaeten in hun handen gelevert
hebben / welcke recepisse zy terstondt leveren sullen in handen
vanden Rentmeersters vande Staeten in dien quartiere.
Ende sullen die gecommitteerde totter heertellinghe van stonden
aene nae de receptie vanden placcaete ghehouden zijn te verstaen
totter tellinghen vande schouwen ende heerden voorsz. ende
soo voorts tot inninghe ende overzeynden vanden ghelde.
Ende evenverre / eenighe daer inne ghebreckelijck bevonden
worden / soo sal die voorschreven Rent-meester vanden quartiere
schuldich zijn tersont sonder vertreck vuyt te seyndene twee andere
bequaem Commissarissen om t'ghebreck vande voorsz. ghecommitteerde
te suppleren ten coste / ende laste vanden ghecommitteerde
daer inne ghebreckelijck wesende.
Ende men sal observeren inder collectatien vanden heert schauwen
oft ploech ghelde voorsz. eens van huyse tot huyse omme te
gaene ende eenen yegelijcken te sommeren tot betaelinge naer die
distinctie als voere / ende soe wye binnen drye daghen naer die
sommatie niet en betaelde / dyen te executeren tot zijnen coste.
Item dat alle die ghene die met woorden oft met wercken injurieren
die voorsz. ghecommitteerde totter heertellingen oft totten
ontfange sullen arbitraelijck ghecorrigeert worden ende salmen
de selve gheiniurieerde daeraff volcommen gheloove gheven op heuren eedt /
Desghelijcx sullen oock arbitraelijck ghecorrigeert worden alle
de gene die weygeringe doen sullen int op doen van heuren Casteelen /
Sloten / huysen / Cloosteren / oft andere possessien.
Item is by hunne voorsz. hoocheden / ende by de drye Staten
des lants van Brabandt gheordonneert / datmen nae die voersz.
heerttellinghe ende collectatie (in dien den ghecommitteerden
vande selve Staeten dat goet dunckt / ende ghelieft) sal seynden
alle Brabant doere in allen cleyne steden / vryheden / ende dorpen
Commissarisen om nerstelijck te ondersoecken oft een yeghelijck
hen behoorelijck gequeten heeft / om die gebreckelijcke diemen sal
bevinden eenighe heerden schouwen oft ploegen versweghen te
hebben / te doen betaelen voor elcken versweghende heert schouwe
oft ploegh negen carolus gulden ende alle andere die hun daer
inne souden onrechtveerdelijcken ghedraegen hebben arbitralijck
te corrigeren.
Item dat die twee derdendeelen van allen de penen commen
sullen tot proffyte vanden staeten / ende gerekent worden inde
rekeninge van desen heert gelde voor ontfanc ende het ander derdedeel
half tot proffijte vanden aenbrenger / ende halff totten
profijte vanden Officier vander plaetsen aldaer.
Ende alsoo den noot verheyscht / dat tvoorsz. gheconsenteert
schougelt promptelijc worde gelicht ende ontfangen DAEROMME
SOO EEST, dat wy u lieden Meyer van Loven / Amptman van
Brussele / Schoutetten van Antwerpen ende Shertogenbossche
midtsgaders allen anderen die dese tegenwoordighe eenichssins
soude moeghen aengaen oft raecken t'saemen ende elcken van u lieden
int besondere bevelen ende committeren by desen / dat ghy
terstont ende sonder dilay doet publiceren ende vuytroepen de ordonnantie
ende instructie hier voor gheinsereert / in alle plaetsen
paelen ende limiten van uwe officie respectivelijck daermen ghewoonelijck
is Publicatien ende vuytroepingen te doene / bevelende
van onsen t'weghen wel expresselijck aen allen ende eenen yeghelijcken
van wat staet / officie / conditie / qualiteyt / oft professie / hy
sy / niemant uitghescheyden hun te reguleren naervolghende dese
ordinantie ende instructie / sonder daer tegen te doen oft te laeten
doen directelijck oft indirectelijck in eeniger manieren, al op de
penen daer inne begrepen / de welcke wy willen by u ende eenen
yegelijcken van u ende ooc by allen justicieren ende wethouderen
die dat aengaen mach / ghedecreteert ende reelijck ter executien
gestelt te worden sonder eenich faveur port dissimulatie oft dilay.
Ende ten eynde dat die ghene die om te effectueren de voorsz. Ordonnantie
ende instructie sullen bevonden nootelijck gheconstitueert
te worden als ontfangher generael Rentmeesters / Commissarisen /
Collecteurs / Boden / executeurs / oft andere des te beter
ende vryer moeghen hunnen last volbrenghen hebben alle de
selve ghestelt ende ghehouden stellen ende houden mits desen in
onse protectie ende Sauvegarde / verbiedende allen ende eenen yeghelijcken
hen niet te molesteren oft outrageren met woorden oft
met wercken in eenigher manieren / op pene van te vallen in onse
indignatie des te doene met diesser aencleeft / hebben wy u mitsgaders
de voorschreven ontfanger generael Rentmeesters Commissarissen
Collecteurs Boden ende dyerghelijcke ghegeven ende
geven mits desen volcomen macht authoriteyt / ende speciael bevel /
bevelende ende commanderende aen eenen yeghelijcken / soo aen
u ende hun t'gene voorsz. is doende / ghehoorsaem ende onderdanich
te zijne / WANT ONS ALSOO GHELIEFT. Ghegheven
in onser stadt van Brussele onder onsen Contresegel / hier
op ghedruckt in Placcaete den vierentwintichsten dach Julij.
int jaer ons Heeren zesthienhondert.
N. D. Vt.
By de Eerts-hertoghen
in heuren Rade.
P. Berthem.