Placcaet ende Ordon-
nantie ons Heeren
des Coninckx,
Ghemaeckt op de Ledichgangers, Straet-
schenders, Kerckroovers / Ende an-
dere Delinquanten / inden
Lande van Brabant.
Gheprint inde Princelijcke Stadt van Bruesele / in de Pon-
dremerct / by Michiel van Hamont / Figuersnijder / ende
ghesworen Boeckprinter der Con. Maiesteyt.
1563
Met Privilegie der Conincklijcker Maiesteyt.
De Coninclijcke Maiesteyt heeft toeghelaten Michielen
van Hamont / ghesworen Boeckprinter ende Boeckvercooper /
residerende binnen de Princelijcke Stadt van Bruessele /
te moghen printen in Duytscher ende Walscher talen / vercoopen
ende distribueren zekere Ordonnantie ende Placcaet van weghen
ons Heeren des Coninckx ghemaect ende ghepubliceert aengaende
den Straetschenders / Ledichganghers en andere Delinquanten.
Verbiedende alle andere Boeckprinters ofte Boeckvercoopers
de voerseyde Ordinancie binnen Een Jaer naestcommende nae te
printen / oft doen printen / op de Pene ende Confiscatie vande naegheprinte
Ordinancien. Ende daer en boven te incurreren tot behoef
vanden voerseyden Michiel van Hamont / d'Amende van Twintich
Carolusguldens: Ghelijck breeder blijckt by der Acten daer
aff ghemaect. Ghegheven tot Bruessel / den.XII.dach van Meerte /
Anno. XVc. Twee ende tsestich / nae Stijl des Hoefs van Brabant.
Onderteeckent
H. de Facuwez.
ONsen Meyere
van Loeven / Amptman van
Bruessele / Schoutetten van Antwerpen /
ende vanden Bossche / ende allen anderen onsen
ende onser Vassallen oft Smaelreheeren /
Rechteren / Justicieren / en Officieren
onser Landen van Brabant / ende van
Overmaze / dien dit aengaen sal moghen /
oft hueren Stedehouderen / Saluyt.
Also overmidts dese leste langwylighe Oorlooghen vele ende diversche
van onsen Ondersaten / ende andere hen tot ledicheyt begheven
hebben / sonder te willen wercken / oft yet ter handt te trecken
om eerlijcken hueren cost te winnen / maer loopen achter Steden ende
Landen / ende daghelijcx hanteren die Herberghen en Tavernen / sulck
dat sy dickwils binnen de voerseyde Steden vele leelijcke Feyten
ende mesusen doen / ende oock ten Platten lande den Lantsman verdrucken /
affteeren / ende hem tsijne ontweldighen. Ende dat argher
is / comen somtijden met hoopen in grooten ghetale / ende met gheweldigher
handt / soe wel te voete als te peerde / hebbende huere
Hooftluyden ende Capiteynen / tot inde voerghebuchten vande voerseyde
Steden / ende oick ten voerseyden Platten lande / overvallende /
invaderende / beroovende ende affbrandende Kercken / Cloosteren /
ende der goede luyden huysen / hebbende daerenboven hen vervoordert
teghens der Justicie op te staene / ende onse Officieren aen te
tasten / sulckx dat eenighe vande selve Officieren by hen dootgheslagen /
vermoort / ende huere huysen berooft zijn gheweest. Twelck
is teghens God / der Justicie ende ghemeyne Ruste en de welvaert.
Waeromme / wy de saken voerschreven overghemerckt / begeerende
daer inne te versiene / Ende doende d'Officie van eenen goeden oprechten
Prince / onse Ondersaten van alle affteeringhen / overlast /
ghewalt / ende verdruckinghen te beschermen ende verhoeden. Ende op
dat de voerseyde leelijcke afgrijselijcke / ende onverdraghelijcke Feyten
ten exemple van anderen ghestraeft ende ghepunieert moghen
wordden / alsoot behoort / Hebben by advijse ende deliberatie van
onsen zeer lieve ende zeer beminde Suster die Hertoghinne van
Parme ende van Plaisance / voer ons Regente ende Gouvernante in
onsen Landen van Herwaerts overe. Ende van onsen zeer lieven
ende ghetrouwen die Luyden van onsen Raeden neffens haer wesende.
Met oick van onsen zeer lieven ende ghetrouwen Cancellier
ende Luyden van onsen Rade van Brabant voerseydt / Ghestatueert
ende gheordonneert / Statueren ende ordineren die Puncten
ende Articulen hier naer volghende:
INden Iersten / Dat alle ende een yeghelijck / soe wel onse
Officieren / als die van onse Vassallen en Smaelreheeren
van desen onsen Lande ende Hertochdomme van Brabandt
ende van Overmaze indifferentelijcken. Ende oick
andere particuliere Persoonen / sullen moghen aentasten / vanghen
ende vervolghen / soe wel in Steden als ten platten Lande / hebbende
vaste Woenstede oft niet / in wat plaetse dattet oick ware /
gheprivilegeert oft niet gheprivilegeert / alle Kerckroovers / Verraders /
Moordenaers / Knevelers / Dieven / Straetschenders ende
Brantstichters: Al waert sake dat de selve maer metten Brandt
gedreyght en hadden / ende dierghelijcke Misdadige ende Quaetdoenders.
Niet teghenstaende eenighe versekertheyt oft Gheleyde / die
sy mochten hebben vercreghen / oft al noch souden moghen vercryghen /
van wien dattet oick ware. Behoudelijck nochtans datmen
sal gehouden wordden de selve over te leveren den Officier vander
Plaetsen daer die gevanghen ende aenghetast sullen wesen / Om daer
van exemplare Punitie ende Straff ghedaen te worddene / soot behoiren
sal.
Welcke Officiers de voerseyde Overleveringe ghedaen zijnde /
sullen ghehouden wesen de selve Ghevanghenen wel en zekerlijcken
te doen bewaeren / ten eynde dat die uit te Ghevanghenisse
niet en breken oft ontcommen / Ende dat daer aff Punitie gedaen
mach wordden als voren / Op Pene van Privatie van hueren
Officien / ende te moeten betalen de Costen diemen doen sal / om de
voerseyde uitgheloopen Ghevangenen wederomme te vanghen /
mitgaders alle schaden die nae de voerseyde versuymenisse souden
moghen gheschieden / Ende daer en boven arbitralijcken ghestraeft
te wordden / nae gheleghentheyt vander saken.
Ende want de voerseyde Quaetdoenders huere Mesusen
soe bedecktelijcken ende secretelijcken doen als hen moghelijck is /
Willen ende ordineren wy dat een yeghelijck vande voerseyde Officiers
ende andere / sullen moghen aentasten ende vanghen alle de ghene
by de welcke men groote vehemente en apparente suspicie soude
moghen hebben / dat deselve vanden hoop / ghetale / oft geselschape
vande voerseyde Quaetdoenders souden moghen wesen / om die
ghelevert ende ghestraeft te wordden / als boven.
Ende om te bat te becommen ende achterhalen de Medeplegers
ende Complicen vanden voerseyden Delinquanten: Wy ordineren
insghelijcx dat alle Officieren die eenighe vande voerseyde Quaet
doenders ghevanghen en gheexamineert sullen hebben / gehouden
sullen wordden terstont ende secretelijcken by gheschrifte te seynden
Copie autentijcke van hueren Informatien ende Examinatien aenden
Officiers daer de voerseyde Medepleghers oft Complicen hen
onthouden ende verberghen / Al waren de selve Officieren oick woenachtich
buyten onsen voerseyde Lande ende Hertochdomme van
Brabant / Op Pene van arbitrale Correctie.
Ende ghemerckt dat eenighe van onse Officieren oirsake nemen
hen hier van te willen excuseren onder tdecksel vanden Costen
die sy daer toe moeten doen / ende dat men hen de selve niet en wil passeren
als Costen van Justicie: Soe ordineren wy by desen den
President ende Luyden van onse Rekeninghen in Brabant / dat sy
den voerseyden Officieren sulcken Costen lijden ende passeren inde
Rekeninghe van huere Exploicten / als Costen van Justicie.
Ende om die apprehentie vande voerseyde Quaetdoenders te beter
te moghen doene / sunderlinge als de selve in merckelijcken getale
zijn. Ende dat d'Officier ter plaetsen niet ghereet oft sterck genoech
en is om die apprehentie ende aentastinghe daer van te doene / soe salmen
de Clocke vander Prochie oft Dorpe aldaer sy zijn / moghen
slaen / oft anderssins de Ghemeynte en Lantluyden vergaderen om
meerder hulpe en bystandt te hebben. Ende sullen de selve ende huers
naeghebueren ghehouden wordden ten voerseyden Clockslaghe /
oft duer andere teekenen hen ghereet te maken / wapenen ende ter
voerseyde Assistentie te loopen / Op Pene / indien sy sulckx niet
en daden / ghehouden ende gherekent te wesen als fauteurs vande
voerseyde Quaetdoenders.
Welcke Clocke om dese / ende gheene andere saken gheslaghen
wesende / sullen insghelijckx de naestghesetene ghebueren vande
omligghende Dorpe oft Dorpen / huere Clocke moghen slaen ter
ordinantien ende by consente vanden Officier / Pastoor / oft yemanden
vander Wet vander selver plaetsen / ende anderssins niet. Om
terstont ghereet te wesen te doene tghene dat hen byden voerseyden
Officier oft den Wethouderen ghelast ende bevolen sal wordden.
Ende wantmen bevindt dat de voerseyde Quaetdoenders
der Justicien wederstaen ende resisteren / oft met ghewalt willen
ontcommen uiten handen vanden ghenen die deselve willen vanghen /
Soe accorderen wy / dat een yeghelijck de voerseyde Quaetsdoenders
(in dyen sy resisteren) sal moghen vanghen ende die overleveren
tzij levende oft doot / sonder daeromme eenichsins ieghens
der Justicien oft huere vrienden te misdoen oft misbruycken.
Verbiedende ende interdicerende eenen yeghelijck ten voerseyde
platten Lande oft elders gheseten / de voerseyde Quaetdoenders
te herberghen / hen t'eten oft te drincken te gheven ende administreren /
behulpich oft gunstich te wesen in wat manieren dattet ware:
Maer die ghene die van de selve sullen weten te spreken / sullen ghehouden
wordden den Officier vander plaetsen terstont daer van
t'adverteren / Op Pene van selve ghestraeft te wordden als de voerseyde
Quaetdoenders / sonder dat sy hen derhalven sullen moghen
ontschuldighen onder tdecksel dat sy vreesen afghebrandt te wordden /
oft anderssins.
Ende om des te ghevuechlijcker ende lichtelijcker de voerseyde
Quaetdoenders te achterhalen ende becommen / dat de ghene die hen int
vervolghen van eenighe Quaetdoenders ghestelt / ende een oft meer
van dien aenghetast ende ghevanghen sullen hebben / sulckx dat deselve
in Ghevangenisse ghestelt wordden / sullen hebben van elcken der
voerseyde Ghevanghenen / Vijftich Guldenen / daer van die Vijfentwintich
alleen hebben sal die ghene die ierst de handt daeraen
gheslaghen sal hebben. Ende de Reste sal onder den anderen gedeylt
wordden. Waervan de Betalinghe terstont ghedaen sal wordden
den by handen vanden Rentmeester vant quartier daer de voerseyde
Apprehentie ghebuert sal wesen / ter tijt ende wijle toe / dat
by ons anderssins daer inne gheordineert sal wordden.
Ende dat alle de ghene / tzij Mans oft Vrouwen persoonen /
die eenich misuz ghedaen sullen hebben / Ballinghen oft andere /
soe verre dat sy die voerseyde Quaetdoenders oft eenige van dien
aenbringhen oft weten te thoonen / sulckx / dat daer duere ghevanghen
wordden / Gratie ende Perdoen sullen hebben van huers
misdaet / Al waert dat sy van tghetal ende gheselschap vanden selven
Quaetdoenders gheweest hadden.
Ende alsoe wy verstaen dat de Hoofden ende Capiteynen van
den voerseyden Quaetdoenders / somwijlen vanden selven Quaetdoenders
niet bekent en zijn / maer voeghen hen by een / ende vergaderen
huere cracht / als hen sulcx van noode dunct ghedegniseert /
ende met vermomde ende ghestopte aensichten: Willen wy daeromme
dat de ghene / tzij mans oft vrouwen persoonen / die eenighen
vanden voerseyde Hoofden ende Capiteynen aenbringhen
sullen als voren / niet alleenlijck Gratie ende Perdoen van sijne mesusen
hebben sal / maer daeren boven oick Vijftich Guldenen in
Ghelde / daer van sy betaelt sullen wesen byden voerseyden Rentmeester
vanden Quartiere / daer de voerseyde Quaetdoenders ghevanghen
ende gheexecuteert sullen wordden.
Dat de voerseyde Officieren ende Wethouderen / in tghene
des voerseydt is / sommierlijcken ende sonder Figuere van Proces /
procederen sullen / op dat d'executie daer van des te gheringer
ghedaen mach wordden.
Ordinerende voerts wel ernstelijcken / dat de voerseyde
Quaetdoenders / soe wel dieghene die alreede ghevangen zijn / als
die alnoch ghevanghen sullen moghen wordden / om den anderen
des te meer vreese ende exempel te gheven by den voerseyden Officiers
ende Wethouderen Levende gheexecuteert sullen wordden / tzij by
den Viere oft op een Radt / nae den Eysch vander Misdaet / sonder
byden voergenoemde Officiers oft Wethouderen daer inne te
moghen useren van eenighe dissimulatie / veranderinghe oft verminderinghe.
Op Pene datmen teghens den selven procederen
sal / als Fauteurs vande voerseyde Quaetdoenders.
Interdicerende ende verbiedende allen onsen Officieren generale
ende particuliere / ende insghelijcx dien van onsen Vassallen / Smaelreheeren
ende Ondersaten vande voerseyde Delicten / oft andere
quade ende afgrijselijcke stucken eenichssins te composeren. Willende
dat die ghene die bevonden sal wordden ter contrarien ghedaen
te hebbene ghepunieert sal wordden by de selve Doot oft supplicie
als de voerseyden Quaetdoender soude ghestraeft gheweest
hebben.
Ende also wy volcomelijck gheinformeert zijn dat vele vande
voerseyde Quaetdoenders oft andere dierghelijcke hen betrouwen
op de Gheleyden / die onse voerseyde Officiers / ende die van
onse Vassallen hen gheven / ende dat van langhe Termijne / oft by
verlinghinghe vanden eenen tijt totten anderen / ende van Sesse
weken tot Sessweken / oft dat de selve Officiers metten voerseyde
Quaetdoenders conniveren oft disimuleren / teghens ende in
bedroch van onse Placcaten hier voermaels deshalven ghepubliceert /
Hebben mits dien ghestatueert ende gheordineert / Statueren
ende ordonneren wel expresselijck by desen: Dat niemandt van
onse voerseyde Officieren / oft andere den voerseyde Quaetdoenders
voertaen eenighe Gheleyden en sal moghen gheven directelijck
oft indirectelijck / oft teghens den selven ghebruycken van
eenige ooghluyckinghe / dissimulatie / oft ander bedroch / Op Pene
van ghestraeft te wordden als de voerseyde principale Delinquanten.
Ende oick van Nulliteyt vande voerseyde Gheleyden / sonder
aenschou te nemen oft die voerseyde Officiers vermochten de selve
Gheleyden te gheven oft niet / noch op de Excusatien die sy souden
moghen doen / in wat manieren dattet ware. Ende aengaende
vanden Delicten / als simple Dootslaghen ende Dieveryen / sullen
die voerseyde Officiers / soe wel die onse / als die van onsen Vassallen
ende Smaelreheeren / eens sonder meer / daer van Gheleyde
moghen gheven voer eenen termijn van Sesseweken alleenlijck.
Ende dat van Delicten ghecommitteert zijnde onder huere Jurisdictie /
ende niet vorder / oft anderssins: Op Pene van Nulliteyt
vande voerseyde Gheleyden / ende daeren boven dat de selve
Officiers daer van arbitralijck ghecorrigeert sullen wordden nae
den Eysch vander sake.
Wy ordineren oick / dat d'een Landt / Heerlickheyt / oft plaetse
d'ander niet en sal moghen bevrijen / maer sullen de voerseyde Delinquanten
van heuren mesusen ghepunieert wordden alomme
over onse voerseyde Landen.
Sullen insghelijckx alle Officieren vande Steden / Vryheden
ende notable Dorpen ghehouden wordden tot diversche stonden /
ende sunderlinghe by Avonde te visiteren die Straten / Herberghen /
Tavernen ende Cabaretten / om te weten wat volck hen
op de straten vindt / ende inde voerseyde Herberghen / Tavernen /
ende Cabaretten hanteert ende logeert. Ende die ghene die bevonden
sullen wordden / sulcke Quaetdoenders ontfangen oft ghelogeert
te hebben / Al waert oick dat sy maer apparente suspitie op de selve
en hadden / sonder den Officier daer van t'adverteren / sullen gestraeft
wordden als Fauteurs vande selve Quaetdoenders.
Ende want wy bevinden dat de voerseyde Delinquanten hen
vertrecken inde Herberghen / Tavernen / en Cabaretten ghestaen
inde Voerghebuchten vande voerseyde Steden / Dorpen ende Ghehuchten /
Verbieden oick daeromme dat voertaen niemandt inde
voerseyde plaetsen eenighe Herberghen oft Tavernen van Bier
oft Wijn en sal moghen houden / op de Verbeurte vande voerseyde
Wijnen ende Bieren / ende daerenboven arbitralijcken ghecorrigeert
te worddene aen Lijf ende goet / nae den Eysch vander saken.
Ten ware by expressen Consente vanden Heere / oft sijnen Officier
ende dien vander Wet vande voerseyde plaetsen. Wel verstaende
dat de selve Heere / Officier / oft andere vander voerseyder
Wet / oft yemant van hen luyden voer tvoerseyde Consent niet
en sullen moghen nemen / tzij by maniere van gratuiteyt oft anderssins.
Op Pene ende Correctie arbitrale als boven.
Ende ghemerckt dat de voerseyde Delinquanten om te bat
verborghen te wesen / hen dickwils vertrecken in Herberghen /
Tavernen / ende Cabaretten / buyten den Dorpen ende weghen
staende / Verbieden daeromme insghelijckx eenighe Herberghen /
Tavernen oft Cabaretten aldaer te houdene / op Pene dat de selve
affghebroken / ende de materialen van dien t'onsen prouffijte /
oft vanden Heere dient behooren sal / gheconfisqueert ende verbeurdt
sullen wordden.
Wy willen ende ordineren voerts meer / dat alle die ghene
die eenighe huysen verhueren / terstont visiteren ende hen informeren
sullen / wat persoonen inde selve huysen woonen / van waer
die commen / ende wat dat sy doen ende ter handt trecken. Ende
dat de voerseyde Huysheeren voertaen gheene Huysen oft Cameren
yemanden en verhueren / ten zij dat sy eerst weten van wat
quartier sulcke Huerlinghen commen / ende van wat qualiteyt
ende hanteringhe ende leven de selve zijn. Ende indien sy eenighe
suspicie oft bemoedenisse hebben / dat sulcken Huerlinghen
van quaden ende ghereproveerden leven zijn / dat sy tselfde den
Officier vander plaetsen laten weten / op Pene van ghecorrigeert
te worden als de voerseyde Delinquanten / oft anderssins arbitralijck
naden Eysch vander saken.
Ende want de voerseyde Quaetdoenders huere ghestolen
Goeden ende Proyen weten terstont secretelijck te vercoopen
den Ouden Cleercoopers ende anderen / zoe wel in de voerseyde
Steden / Dorpen ende Voerghebuchten / als ten platten
Lande / Twelck den selven Delinquanten groote oorsake ende
voetsel gheeft om huere Mesusen te doen continueren: Soe verbieden
wy van nu voerts allen Oude Cleercoopers ende anderen
van eenighen persoonen van wat qualiteyt oft conditie die
zijn / te coopen / vermanghelen / verwisselen / te Pande ontfanghen /
oft in huere Huysen te aenveerden eenighe Cleederen / oft
andere Mueblen oft Huysraet. Te wetene / inden Winter / voer
den Acht uren smorghens: ende nae Noene / voer den Twee uren /
tot savonts ten Vier uren / ende inde Somer / tot Seven
uren. Ordinerende dat die voerseyde Oude Cleercoopers de selve
Goeden int openbaer sullen moeten uithanghen oft voertstellen
Acht wercke daghen lanck gheduerende / sonder die te bedecken /
oft binnen den selven tijde de voerseyde Cleederen te veranderen
oft breken / oft daer inne eenich andere bedroch oft looserye
te ghebruycken. Ende dat een yeghelijck sijn Goet sal moghen
vendiceren ende wederom nemen / sonder ghehouden te wesen
te betalen den Prijs die de voerseyde Oude Cleercoopers /
oft andere voer de selve Cleederen ghegheven souden hebben / op
Pene van eewelijck ghebannen te wordden / ende andere Arbitrale
Correctie. Ende indien de selve Oude Cleercoopers oft
andere, gheaccuseert oft verwonnen wordden mede deelachtich
te wesen / oft vande voerseyde Delicte gheweten te hebben / oft
dat sy sulcken Goeden ghewoonlijck zijn te coopen / sullen in sulcken
ghevalle ghecorrigeert wordden / als de voerseyde principale
Delinquanten.
Wy verbieden insghelijckx allen Herberghiers / Cabarettiers /
ende Taverniers te coopen / te Pande te nemen oft houden
voerde verteerde Costen van hueren Gasten die sy niet en
kennen oft weten dat eerlijcke Luyden zijn / eenighe Cleederen /
Juweelen / oft andere Mueblen. Ende indien de selve Gasten
gheen ander middel en hebben / om te betalen / ende voldoen de
voerseyde verteerde Costen / sonder sulcken Goet te Pande te
stellen: Sullen die voerseyde Herberghiers / Cabarettiers / oft
Taverniers / in sulcken ghevalle / ghehouden wordden binnen
Vierentwintich uren den Officier vander Plaetsen daer van
t'adverteren / mit gaders vande qualiteyt ende Conditie vanden
Persoonen die sulcken Panden hen ghelaten sullen hebben.
Dat niemant / tzij Goutsmit oft andere / en sal moghen coopen /
oft te Pande ontfanghen voer wissel oft anderssins / eenighe
materialen van Gout oft Silver / groot oft cleyn in eenigher manieren /
indien sy (des versocht zijnde) hueren Vercooper oft man
niet en soude kunnen bethoonen / ende dat op Pene als boven.
Welcke Goutsmeden sullen insghelijckx ghehouden wordden
openbaerlijcken voert te stellen tghene dat sy ghecocht sullen
hebben / sonder tselfde te moghen veranderen oft breken. Oick
voer eenen tijt van Acht daghen lanck gheduerende / ende op Pene
als boven. Ten ware nochtans dat sy kenden die Persoonen
van wien sy de selve Materialen ghecocht sullen hebben.
Ende sullen oick die proprietarissen hen Goet moghen vendiceren
als boven.
Desghelijckx de Lombaerden / houdende Tafele van leeninghe /
sullen oick gehouden wordden hen te reguleren aengaende de
materialen van Gout oft Silver / groot oft cleyn / so voerseydt is.
Ende en sullen oick gheen goeden in pande moghen ontfanghen /
daer van sy merckelijcke ende apparente suspitie souden moghen
hebben dat de selve ghestolen souden moghen zijn / Op arbitrale
Correctie.
Ende wantmen bevindt den meestendeel vanden Kremers /
Schoelappers / Ketelers / Cuypers ende dier ghelijcke / die anders
niet en doen / dan achter Lande reysen / Afsetters / Straetschenders /
Dieven ende Quaetdoenders te wesene: Ende dat de selve der
ghemeyner welvaert zeer schadelijck zijn. Verbieden daeromme
den selven wel scherpelijcken voertaen van huys te huyse te gane
met hen Kremerye / Ketelen oft meerssen / dan alleenlijck binnen
den Dorpe ende Jurisdictie daer sy woenachtich zijn. Ende in
dien sy in andere Dorpen oft Prochien gaen willen / sullen ghehouden
wesen den ghemeynen wech te houden / ende huere Kremerye /
Ketelen / ende Meerssen te coope te stellen op de Mercten /
ende andere openbare ende ghemeyne Plaetsen van elcken
Dorpe oft Prochie / ende elders niet. Ende dat op pene van ghegheesselt
te wordden voer d'eerste reyse / ende voer de tweede reys
vanden Banne.
Ende in dien men bevonde dat de voerseyde Cremers / Schoelappers /
Ketelers / Cuypers ende dier ghelijcken / oft oick eenige Vagebonden /
oft Bedelers / eenighe Pijcke / gheijserden stock / sinckroer /
busse / oft ghelijcke wapenen droeghen / sal den Officier in
sulcken ghevalle / den selven de voerseyde wapenen terstont moghen
afnemen / ende die vanghen / ende hem naerder informeren vander
qualiteyt van huere persoonen nae behoiren.
Tot welcken eynde / ende om de voerseyde Delicten te verdrijven
ende extirperen / ende de voerseyde Vagabonden vreese
aen te doen / Ordineren wy voerts wel expresselijcken / dat niemant
van wat State / qualiteyt / oft Conditie hy zij / hem en vervoerdere
binnen onsen voerseyden Lande van Brabant ende van
Overmaze (tzij in Steden oft daer buyten) te gaen teeren oft leven
op onse goede Ondersaten / sonder sijne Costen te betalen / op
Pene vande Galghe.
Inghelijckx alle Ledichganghers ende Vagabonden / die
gheenen Dienst oft onderhout en hebben / Sullen hun van stonden
aen moeten vertrecken / elck nae sijn Landt ende quartier van
daer sy zijn / sonder die voerseyde affteeringhe oft overlast te doen /
Op Pene als boven.
Ende op dat de voerseyde Ledichganghers / Vagabonde oft
andere / levende op den Lantsman sonder betalen / des te lichtelijcker
achterhaelt moghen wordden. Soe consenteren ende ordineren
wy dat een yeghelijck / zoe wel onse Officiers / als die van onsen
Vassallen ende andere particuliere persoonen indifferentelijcken
de voerseyde Ledichganghers ende Vagabonden sullen moghen
aentasten ende vanghen / allomme binnen onsen voerseyden
Lande van Brabant ende van Overmaze / onder wat Jurisdictie
dattet zij. Behoudelijck nochtans datmen nae de voerseyde Apprehentie
ghehouden sal wordden / de selfde te leveren den Officieren
vander Plaetsen daer die ghevanghen sullen wesen / oft onsen
Drossaert van Brabant / oft Provoost van onsen Huyse. Den
welcken / ende elcken van hen besundere wy bevelen ende ordineren
wel ernstelijcken / de selve Ghevanghene wel scherpelijck t'ondervraghene
ende examineren van hueren leven / hanteringhe /ende
conversatie / ende waerop dat sy leven. Ende indien sy daerop gheene
ghenoechsame ende behoirlijcke antworde en kunnen gheven /
sullen ter Pijnbanck ende Torture gheleydt wordden sonder voirder
Judicie / om daer van punitie ghedaen te wordden / nae de gheleghentheyt
van hueren Delicten ende Mesusen.
Verclarende oick by desen / dat Ledicheyt ende niet hebbende
Goets ghenoech om daer op te moghen leven / ghenoechsaem inditie
is om die voerseyde Gevanghene ter Banck en Torture te leggen /
Ten zij dat de selve behoirlijck ghepurgeert waren. In welcken
ghevalle / willen wy dat de selve by onse Rechteren / ende dien van
onsen Vassallen ghejugeert ende ghetermineert wordden / sonder
eenich wedersegghen oft swaricheyt.
Verbiedende den Herberghiers / Taverniers / Cabarettiers
oft andere eenighe vande voerseyde Vagabonden / oft huere Medepleghers
oft aenhangheren / te logeren / ontfanghen / berghen oft
favoriseren: maer sullen ghehouden wordden de selve onse Officieren /
oft dien van onsen Vassallen aen te bringhen / om daer van
Justicie ende straff ghedaen te worddene als boven. Ende dat op
Pene vanden Banne / ende andere Arbitrale Correctie.
Bevelende voerts meer den voerseyde Officieren respectivelijck /
dat een yeghelijck in sijn quartier goede vlijt ende neerstichheyt /
sal doen / ende hem behoirlijcken quijten int vanghen ende apprehenderen
vande voerseyde Ledichganghers ende Vagabonde / op
Pene van huere Officie ghepriveert te wesen / indien sy des in gebreke
bevonden waren. Ende oick inhabil te wesen eenighe andere
Officien meer te bedienen / ende voerts op arbitrale Correctie.
Ende daerenboven te betalen alle Costen en Interesten / de welcke
souden moghen toecommen / doer dien dat de voerseyde Vagabonden
niet ghevanghen en souden gheweest hebben.
Ende oft ghebuerde dat de selve Vagabonden / wesende in
merckelijcken ghetalle / den voernoemden Officiers wederstonden
ende resisteerden / sullen de selve Officiers alsdan onse Ondersaten
tot huere assistentie moghen nemen / by middele vanden Clockslach
oft anderssins. Welcke onse Ondersaten oick verbonden sullen
wesen den voerseyden Officiers by te staen ende te hulpen te
commen / op Pene ende inder vueghen als boven. Ende indien
de voerseyde Officiers hueren Sergeanten / Dienaers oft assistenten
eenighe vande voerseyde Wederspannighe oft Rebellen quetsten
oft ter doot brochten / en sullen de selve daerinne niet misbruyken
ieghens ons / der Justicie / oft de Vrienden ende Maghen van
sulcken wederspannighe / ghelijck oick gheseydt is / aengaende den
anderen Quaetdoenders.
Ordinerende allen Richteren / Schepenen ende Wethouderen /
den welcken onse voerseyde Officiers / oft dien van onsen Vassallen
eenighe vande voerseyde Ledichganghers / Vagabonden oft
Overtreders van dese onse ieghenwoirdighe Ordonnantie aenbringhen
oft denuncieren sullen / teghens den selven te procederen
tot Capitale ende Criminele condemnatie / als boven gheseydt ist
Soe gheringhe als hen kennelijck ende ghebleken sal wesen / dat
die op den Lantsman gheleeft hebben sonder betalen / al waert dat
de selve hem daer van niet en beclaechde / ende oick verclaerde van
alsulcken affteeringhe niet te willen hebben: sonder dat de voerseyde
Rechteren ende Wethouderen de voerseyde Condemnatie
sullen moghen uitstellen oft vertrecken / oft de Pene te modereren /
veranderen / oft verminderen in eenigher manieren. Ende
sullen de selve Rechteren ende Wethouderen / indien sy sulcx daden /
by onsen Procureur general daer van ghecalengeert ende van
huere Officien ghestelt / ende daerenboven van onsen weghen arbitralijck
ghestraft wordden / al navolghende t'Placcaet by wylen
Hoochloflijcker ghedachten den Keyser Kaerle de Vijffste des
Naems onse lieve Heere ende Vadere (Wiens Siele God ghenadich
zij) opt Stuck vande voerseyde Vagabonden hier voermaels
ghemaeckt ende ghepubliceert / int Jaer. XVc. Tweenveertich / by
maniere van Eewighen Edicte.
Ende om van stonden aen / ende des te badt onse voerseyde
Landt ende Hertochdomme van Brabant ende van Overmaze / te
zuijveren vande voerseyde Quaetdoenders ende Vagabonden /
Ordineren wy allen onsen Officieren ende anderen dien dit aengaen
mach / dese onse ieghenwoirdighe Ordinantien binnen Drye
daghen / dat sy de selve ontfanghen sullen hebben / mit gaders oick
d'Ordinantie ghemaeckt int Jaer. XVc. Eenendertich / op tstuck
vanden Bedelaers / te doen kundighen ende publiceren allomme
binnen den Limiten van huere Jurisdictie / daermen ghewoonlijck
is Uitroepinghen ende Publicatien te doene. Oick op arbitrale
Correctie vande Officieren oft Rechteren / die hen debvoir niet
ghedaen en souden hebben / om de voerseyde Publicatie te doene.
Ende alsoe wy verstaen dat de voerseyde Officiers en Rechters
over huer Negligentie ende onachtsaemheyt eensdeels oirsake
zijn vande voerschreven Inconvenienten / ende dat de voerseyde
Delinquanten niet ghevanghen ende ghecorrigeert en wordden
soot behoort. Oick dat de sommighe vande selve Officieren oft
huere Stedehouderen ende dienaren metten voerseyden Quaetdoenders
conniveren ende dissimuleren / Ordineren daeromme
allen Rechteren / Officieren / ende huere Stedehouderen ende dienaren
int ghene des voerseydt is / alle behoirlijcke neersticheyt te
doene / ende hueren Eedt daer inne te quijten / op Pene van sulckx
op hen respectivelijck te verhalen aenden Lijfve: ende daerenboven
van huere Officie ghestelt te wordden / ende voerts in onse indignatie
te vallen. Willende dat onsen Procureur general iegens
sulcke ghebreckelijcke Rechteren ende Officieren / ende elcken van
hen besundere procederen sal soot behoort / om daer over exemplare
Correctie ende Straff ghedaen te wordden. Alles by maniere
van Provisie / ende ter tijt ende wijlen / tot dat anderssins daerinne
gheordineert sal wordden. Uitghesondert tghene datter ghedisponeert
is op t'Stuck vanden Vagabonden ende Bedelaers
als wesende tselfde ghedaen voer een eewich Edict ende Ghebodt.
Twelck wy willen ten Eewighen daghen wel ende scherpelijck
onderhouden te wordden.
Ende ten eynde dat niemant van dese onse ieghenwoirdighe
Ordinantie ende Statuyt ignorantie en soude moghen pretenderen:
Ontbieden ende bevelen wy u / ende elcken van u lieden zeer scherpelijck
by desen / dat ghy terstont / ende sonder vertreck de selve
uitroept ende publiceert / oft doet uitroepen ende publiceren. Elck
inden bedrijve van sijnder Officien daermen ghewoonlijck is Uitroepinghe
ende Publicatie te doene / met oick de voerseyde Ordonnantien
vanden Jare Eenendertich zoe voerseyt is. Procederende
ende doende procederen teghens den Overtreders by
Executie vanden Penen boven verhaelt / sonder eenighe gunste /
gratie / dissimulatie oft verdrach. Des te doene mit diesser aencleeft /
gheven wy u / ende den voerseyde Rechteren ende Officieren
elck in tsijne volcommen Macht / Auctoriteyt / ende sunderling
Bevel. Ontbieden ende bevelen eenyeghelijcken / dat sy u ende
den voerseyden Officiers doende tghene des voerseydt is / Ernstelijcken
verstaen ende obedieren. Want ons alsoe ghelieft.
Ghegheven in onser Stadt van Bruessele onder onsen Contreseghel
hier op ghedruckt in Placcate den Achsten dach van Meerte /
int Jaer XVc. Tweentsestich / nae Costume van Schrijven
ons Hoefs van Brabant. Onder stont gheschreven aldus;
Byden Coninck.
Ende gheteekent H. de Facuwez.